In de media verschijnen regelmatig berichten over de stijging van het aantal mensen met overgewicht, vaak alarmerend aangeduid als “obesitas-epidemie”.
Er wordt gezocht naar oorzaken en oplossingen, maar een cruciaal onderwerp ontbreekt: een realistische visie op onze dieetcultuur. Terwijl deze cultuur lijkt bij te dragen aan een verstoorde relatie met eten, wat juist kan leiden tot gewichtsschommelingen en negatieve gezondheidsgevolgen.
Wat is een dieetcultuur?
Een dieetcultuur is een maatschappelijk systeem van overtuigingen, boodschappen en gedrag dat waarde hecht aan iemands omvang en uiterlijk in plaats van gezondheid en welzijn.
Dit systeem:
- idealiseert slank zijn en koppelt dit aan gezondheid en mentale kracht. Een lichaam met ‘overgewicht’ wordt als ongezond, ongedisciplineerd en minder aantrekkelijk gezien.
- promoot gewichtsverlies als voorwaarde voor geluk en status. Het wekt de indruk dat je alleen gezond, gelukkig en succesvol kunt zijn als je aan de normen voldoet. Je voelt je gedwongen om er tijd, energie en geld aan te besteden.
- keurt bepaalde manieren van eten af terwijl het andere promoot. Verstoord eetgedrag wordt gestimuleerd en sociaal geaccepteerd. Het leidt tot angst voor voedingsmiddelen, zoals vermijden van koolhydraten of vet en het zet aan tot schaamte voor voedselkeuzes.
- stigmatiseert en discrimineert mensen die niet voldoen aan de norm, wat zelfs invloed kan hebben op medische behandelingen of carrièremogelijkheden.
Bron: Anti-Diet, Christy Harrison
Ook mensen die niet bewust op dieet zijn, kunnen onbewust beïnvloed worden door de normen van de dieetcultuur. Je kunt ‘geluk’, ‘succes’ of ‘gezond zijn’ nastreven op een manier die kenmerken heeft van een dieet.
De dieetcultuur is onderdeel van ons dagelijks leven
Onbewust worden we de hele dag gevoed met advertenties, onze social-media feed of gesprekken over gewicht. Hier vallen ook uitingen onder die voorbijkomen onder het mom “gezondheid”.
Social media
Beelden van ‘perfecte’ lichamen en ‘gezonde’ maaltijden voeden het idee dat uiterlijk en slankheid bepalend zijn voor succes en geluk. Influencers en celebrities promoten producten, methodes en fitnessprogramma’s die dit beeld versterken. Ook voor-en na foto’s scheppen de illusie dat gewichtsverlies gelijk staat aan een beter leven.
Nieuwsberichten
Berichten als ‘obesitas is een ziekte’, ‘verdriedubbeling van de cijfers’ en ‘is Ozempic de oplossing’ vergroten de maatschappelijke focus op gewichtsverlies en veroorzaken onzekerheid en angst voor het eigen lichaam.
Reclames
De dieetindustrie, ter waarde van miljarden euro’s, speelt hier handig op in met apps, maaltijdvervangers, supplementen, afslankmedicatie, (E-)boeken, afval-en of lifestyleprogramma’s en sportschoolabonnementen (met weegmomenten).
Ook de voedingsindustrie speelt in op onze onzekerheden en promoot producten met een gezondheidsclaim, in beeld gebracht met slanke en energieke personen.
Gesprekken over voeding
Van complimenten over gewichtsverlies tot opmerkingen over iemands eetgedrag—deze gesprekken normaliseren het idee dat dunner altijd beter is. De buurvrouw die zweert bij intermittent fasting of vriendin die als lunch een salade zonder brood besteld omdat ze koolhydraatarm eet. Een toevallige ontmoeting op straat: “Wat zie je er goed uit! Ben je afgevallen?”. Maar ook: grappen maken of neerbuigend doen over dikke mensen.
Culturele idealen
Subtiele boodschappen in films, series en theater, waar dikke personages vaak worden neergezet als lui of komisch.
De dieetcultuur helpt ons niet
De voortdurende focus op gewicht triggert onzekerheid en angst rondom eten en het eigen lichaam. Het is overduidelijk dat dit niet leidt tot een gezonde relatie met voeding. Wetenschappelijk onderzoek toont aan dat 80 tot 95% van de mensen na een dieet of afvalpoging binnen enkele jaren weer aankomt, vaak met extra kilo’s. In mijn blog over het Setpoint-Gewicht lees je hoe dit werkt. Het laat zien dat afvallen vaak niet werkt op de lange termijn en toch blijven we geloven dat het aan onszelf ligt.
Loslaten van de dieetcultuur
Gelukkig is er een andere beweging aan het opkomen die een gewichts-neutrale visie op gezondheid omarmt. Het herkennen van de dieetcultuur is een eerste stap om je ervan los te maken. Loslaten betekent niet dat je je gezondheid en welzijn loslaat. Gezonde stappen zetten kan zonder focus op gewicht. Door weer echt te luisteren naar je lichaam en minder naar externe signalen, kun je een ontspannen en duurzame relatie met eten ontwikkelen. Dit hoeft niet van de een op de andere dag.
Het rustig aan bewust worden van de invloed van de dieetcultuur is een mooi begin.
